Imagro’s uitnodiging aan een filosoof

In zijn boek stelt Brandsma dat polarisatie draait om gedachten over wie ‘wij’ zijn en wie de ander is, waarbij de ander vooral anders is. Ideeën over tegenstellingen tussen identiteiten staan centraal bij polarisatie. 

Brandstof

Polarisatie heeft wel brandstof nodig, in de vorm van beweringen over de aard van de ander. Want polarisatie is als een haardvuur dat je niet te lang alleen moet laten, je moet er blokken op blijven leggen anders dooft het vuur uit. Waar een flink aangewakkerd vuur toe kan leiden bleek 6 januari in de VS.

Allemaal gevoelig

Maar oordeel niet te snel over de VS! Want, zo stelt Brandsma, we zijn allemaal gevoelig voor denken in termen van 'wij' en 'zij', 'vijanden' en 'vrienden'! Onze overlevingskansen worden er nou eenmaal groter door. Een biologisch uitgangspuntje. Bij dreigend gevaar hebben we graag zekerheid en staan we liever omringd door medestanders dan alleen tussen twee vuren.

Welke rol speel ik?

Mmmm….., klinkt toch wel akelig herkenbaar….. Ik ben me vervolgens gaan afvragen welke rol - Brandsma onderscheidt er vijf - ik speel in het polarisatiemechanisme. Ben ik bijvoorbeeld een zogenaamde pusher? Te herkennen aan eenvoudige uitspraken (oneliners) over de ander (met wie de pusher niets gemeen heeft), 100% overtuigd van het eigen morele gelijk, een ‘heilige strijd voerend’, zonder oren naar debat of discussie en voor wie geldt: matiging betekent gezichtsverlies.

Joiners

Als reactie op een pusher, staat er altijd een andere pusher op die het tegenovergestelde beweert. Het spanningsveld is daarmee gecreëerd. Dat brengt ons op eerste mensen die partij kiezen; de joiners. Vaak niet zo extreem als de pushers, onderschrijven ze de visie van de pusher ‘ten dele’. Joiners kunnen al heel snel niet meer van kamp switchen zonder beschuldigingen van draaikonterij. De ene joiner is overigens de andere niet. Lees vooral Brandsma’s boek als je meer wilt weten.

Het midden

Wanneer de polarisatiedruk nog relatief laag is, is er daarnaast een ‘midden’. ‘The silent’ noemt Brandsma ze. Dit zijn de mensen die voor geen van beide kanten kiezen en zo weerstand bieden aan polarisatie. Vanuit onverschilligheid of juist vanuit grote betrokkenheid en nuance. Daarnaast zijn er mensen wiens beroep neutraliteit vereist; de ambtenaar, rechter, politieagent, burgemeester, priester of dominee. Ook die vind je hier. Dankzij Brandsma’s boek snap ik opeens veel meer van de agressie tegen deze beroepen…..

De bruggenbouwer

Dan heb je nog de bruggenbouwer. En hier werd het boek voor mij confronterend... De bruggenbouwer vindt dat er iets moet gebeuren aan polarisatie. Hij wil een dialoog organiseren, op zoek naar de overeenkomsten tussen groepen, bruggen bouwen. Met de beste bedoelingen levert de bruggenbouwer echter brandstof aan de polarisatie. Onbedoeld verschaft hij namelijk een podium aan de tegenpolen en bevestigt hij het bestaansrecht van de polarisatie. Brandsma beschrijft meerdere manieren waarop de inspanningen van de bruggenbouwer averechtse effecten hebben; lees zijn boek.

Laat ik nou altijd geloofd hebben in bruggen bouwen en daardoor in bruggenbouwers. Ik heb zelfs wel eens pogingen gedaan om er zelf één te zijn…...Au, au, au….

Zondebok

En het wordt nog erger. Want bij een verder toenemende polarisatiedruk wordt de zogenaamde zondebok gezocht. Vaak valt de keuze dan op….. de bruggenbouwer. Au, au, au……

Tegengas geven

Hoe moet ’t dan wel, beste Bart Brandsma: tegengas geven aan polarisatie? Hij stelt het volgende voor;

1. Ga ervanuit dat conflicten niet ontstaan door verschillen tussen mensen, maar doordat mensen juist allemaal hetzelfde willen; economische middelen zoals een inkomen, maar ook symbolische zaken als erkenning en sociale of maatschappelijke status. Hierdoor is conflict de normaaltoestand en vrede een lange rij van conflicten waar we goed mee zijn omgegaan;
2. Verder zijn, naast kennis en ervaring met het middel dialoog, de adviezen:
   • Verander van doelgroep: laat (het bevechten van) de polen als focus los, en maak van het midden je investeringsgebied, bijvoorbeeld door een bondgenotenmethodiek. Dat doe je overigens in vredestijd, in oorlogstijd ben je te laat.
   • Verander van onderwerp: ga op zoek naar de issues achter de zogenaamde tegenstellingen tussen identiteiten, en kies daarbij voor verbindende onderwerpen zoals veiligheid, de toekomst van onze kinderen of samenwerking met de gemeente.
   • Verander van positie: ga in het midden staan, rekruteer het midden, stel vragen en luister naar de antwoorden, leer het midden kennen, hoor de nuance en leid het verbindende onderwerp af
   • Verander de toon: Zoek niet naar redelijke inzichten en common grond (au, au, au), erken de zogenaamde tegenstellingen niet, geef niet je eigen oordeel maar blijf luisteren, vanuit echte interesse en erkenning van de posities van anderen.

Imagro’s uitnodiging

O.k. Bart Brandsma. Je doet me pijn, maar ik ga mee in je redenering, want ik zie genoeg in de praktijk ter bevestiging. Daarom nodig ik je van harte uit om je verhaal te komen vertellen bij Imagro. Veel van onze projecten spelen zich namelijk af tegen een achtergrond van polarisatie, waarbij bijvoorbeeld goed bedoelende bruggenbouwers (blijkbaar) de plank helemaal mis slaan. We staan graag samen met jou stil bij de vraag wat wij als bureau moeten en kunnen doen tegen polarisatie! Want dat dit nodig is, is zeker sinds afgelopen woensdag zonneklaar.