Peellanders, ondernemende pioniers op zoek naar nieuwe turf

100 jaar geleden stuurde je jouw grootste vijand nog niet naar de Peel. Woeste onherbergzame gronden, lees moeras met struikrovers. Toen kwamen de eerste pioniers, noeste werkers. Zij maakten van een ondoordringbaar moerasgebied een energielandschap. Deze turfstekers brachten na een start van diepe armoede uiteindelijk welvaart en voorspoed. Ja er was sprake van uitbuiting, daar komt ook de uitspraak vandaan; wie in het veen zit kijkt niet op een turfje. Daarna kwam de fase van groei naar een ander landschap. De pioniersgeest bleef, dat zit verankerd in de cultuur van de Peellanders. Want wat kun je op relatief onvruchtbare grond, klapzand, veen en moeras?  Nieuwe pioniers maakten die grond vruchtbaar.

De Peelpioniers gingen van een energielandschap naar een… voedsellandschap. De afgelopen 75 jaar heeft de landbouw, meer specifiek de intensieve lees innovatieve veehouderij - denk aan varkens, kippen en koeien maar ook groenten en fruit- en boom- en sierteelt - iets gebracht waar we tot op de dag van vandaag de vruchten van plukken. Vruchtbare grond welke welvaart en welzijn bracht.

Het verdienmodel is altijd gestoeld geweest op kostprijsverlaging en dat is een race naar de bodem. Het is jarenlang ook een verliesmodel geweest. De varkenshouderij heeft de afgelopen 60 jaar ongeveer de helft van de tijd geld verdiend. Een ei heeft last van hyperinflatie, de prijs is door de bank genomen op het prijsniveau van 1960 blijven steken. 30% van de boeren nu zit onder een inkomensgrens van 26.500 euro, ons bruto nationaal product van de agrarische exportwaarde van – voor het eerst  meer dan – 100 miljard euro ten spijt. Als boeren en tuinders last hebben van de commodity trap, dan kun je je jezelf alleen op prijs lees kostprijs of relatie onderscheiden, dan ben je inwisselbaar in de macht-structuur van eten in de keten.  

De effecten van onze agrarische succesformule geënt op specialisatie en groei en intensivering moeten we onder ogen zien. Dat er uitdagingen zijn met water en biodiversiteit en bodem weten we al decennia. Iwan Gijsbers en John van Paassen waren voorlopers toen ze begin jaren ‘90 de eerste Milieucoöperatie De Peel oprichten. De Europese afspraken bestaan ook al lang. Langer dan u verwacht waarschijnlijk:

• De EU nitraatrichtlijn dateert van 1992
• De habitat richtlijn is van hetzelfde jaar
• De natura 2000 gebieden bestaan sinds 2004
• De Kader richtlijn water is sinds 2000 van kracht

We klagen en vragen er wel over, maar laten telkens anderen vertellen wat onze problemen zijn en …. Hoe ze opgelost moeten worden. De land- en tuinbouw is de regie kwijt en de zwaksten in ons systeem betalen de rekening; boer natuur en milieu.

Het is goed om een nieuwe realiteit onder ogen te zien. Met het einde van de uitzonderingspositie voor Nederland qua bemestingsnormen, lees het einde van de derogatie in zicht, gaan we met 500.000 koeien minder naar 1.000.000  koeien in Nederland. De melkprijs is relatief hoog en er staat een lauwwarme sanering voor de deur. Een nieuwe realiteit voor boeren. Voedsel blijft een belangrijke basis voor inkomen, waardering en beloning, maar we zullen daar iets naast of bovenop moeten zetten geënt op ieders specifieke omgeving of landschap: bodem, wateropvang, biodiversiteit, natuur, bloemrijke wandelpaden, koolstof, rurale leisure, zodat er sprake is van meervoudige waarde-creatie. We moeten van klagers en vragers naar dragers en jagers. Zelf op de voorvoet gaan staan, van reactief naar proactief in een nieuwe realiteit. Bodem en water worden sturende mechanismen, zoveel is zeker. Zowel in het LandbouwAkkoord van minister Adema, als in de Nota Ruimte van minister de Jonge.

Geld stroomt naar waarde. Nieuwe Peelpioniers denken niet in kostprijs of in geld maar in waarde. Dat hebben ze altijd gedaan. Managers denken in kosten, ondernemers in opbrengsten. Denk aan Arjan Manders, die niet met waterbuffels werkt maar met waterbuffers tegen de Peel aan. Dat heeft waarde. Als we bodem water en landschapsbeheer aan de overheid overlaten is het onbetaalbaar voor Vadertje Staat.  

Peellanders zijn Pioniers - ze klooien en pielen net zo lang in kleine schuurtjes totdat het ze lukt. Dat lijkt klein maar is heel groot. De schokdemper van de JSF, de eerste zonneauto van LightYear, de innovatie in de varkenshouderij van Nooyen Roosters. Ze komen allemaal uit de Peelregio. Een Peelland zonder maakindustrie, een Peelland zonder primaire sector heeft geen innovatiepotentieel. Pionieren is de ziel van de Peellander. Dat heeft zin en geeft zin, ook de komende 100 jaar. Maatschappelijke uitdagingen zien als een innovatie-opgave die waarde creëert. Dat vraagt van ons nieuw leiderschap in een nieuw landschap:

• van de periode van pionieren in een energie-landschap via
• een periode van pionieren in een voedsellandschap naar
• naar nu een periode van pionieren in ondernemerschap

Weerbaar. Adaptief. Ondernemerschap. Daar zijn we goed in. De Peellanders zijn pioniers en ondernemers pur sang. Ik geloof in een Patchworkdeken aan divers ondernemerschap rondom de Groote Peel. Omarm pluriformiteit. Vier diversiteit.

Een Patchworkdeken rond de Peel voor Pioniers met nieuwe Perspectieven o.b.v. de kansen in landschap en landbouw, is dat een agrarisch wenkend perspectief? Ja, mits we van broos vertrouwen in en tussen de genoemde 5 B’s naar echt vertrouwen gaan. Als je weet waar je vandaan komt, dan ga je daar uiteindelijk ook weer naartoe want… landschap, natuur en landbouw hebben als trio alle drie een common ground, hun oorsprong. Want, deze ligt voor ons in… de biologie.