Open brief en GIDS voor onze nieuwe minister van Landbouw en vice premier Carola Schouten

1. Focus op VEEL gezonder. Niet meer maar Beter. Van bulk naar toegevoegde waarde. Maak ons voedsel VEEL gezonder voor onszelf en Voor de wereld. Het gaat niet om kwantiteit maar om kwaliteit. Zoals Hippocrates eerder zei: Let food be thy medicin. Ons Kikkerland kent meer dan één miljoen diabetes patiënten, een aantal dat explosief groeit. En een veelvoud aan obese mensen, vooral in de lagere inkomensklassen. Tel daarbij op dat kant- en klaarmaaltijden, fastfoodketens en bezorgdiensten groeien als kool. Dan heb je een op lange termijn ziekmakend mengsel, een explosief goedje. Onze grootmoeders – boerinnen - wisten de oplossing al lang: meer bewegen, gezonder maken van (bewerkt) voedsel, meer water drinken en veel meer groenten en fruit eten. Pak deze ambitie op. Voedsel als gezondmaker i.p.v. ziektemaker. Dat scheelt vadertje Staat miljarden aan ziektekosten, die komende 10 jaar verdubbelen naar 130 miljard. Win-win dus. Maar het tegenovergestelde is waar: Net zoals een eerder kabinet mineraalwater van het lage naar het hoge BTW-tarief van frisdranken bracht, wint Rutte III bijna 3 miljard euro aan belastinginkomsten door groenten en fruit, brood, vis en vlees 3 procent zwaarder te belasten. Dat gaat Jan Minus Modaal niet helpen gezonder te eten.  
2. Focus dus op voedseltransitie – it’s all about food transition. Schoei de agrofoodsector op de leest naar nog sneller veranderen naar

1. Gezonder (Dutch Quisine, Groene Apotheek),
2. Innovatiever (blijvende frontrunner in de wereld),
3. Duurzamer (Meer met Minder) en
4. Socialer (sector staat bol van technische innovaties, echter op sociale innovatie en social entrepreneurship is er nog veel te winnen; van high tech naar high touch).

Nederland als GIDS-land dus. En dan niet in een land met weinig landbouw of natuur, maar in een stad met 17 miljoen inwoners met heel veel groen en heel veel (stads)landbouwproductie. Een stedelijke delta in balans met de natuur. Met minder chemie en minder antibiotica en top vakmanschap.

Voedselbeleid kan het productiesysteem zo hervormen dat waarden als natuur, duurzaam en gezond geoptimaliseerd worden. Door wereldwijd slim en innovatief met onze kennis het systeem naar een hoger niveau te tillen versus ‘Nederland gaat de wereld voeden’. Onze bevolking gezonder maken lukt niet zonder focus op gezonde voeding. Kwaliteit wint het altijd van kwantiteit. 

Rutte III kiest een ander pad: Gezond en Innovatie lopen achter in de Harmonie. Voedselzekerheid en Voedselveiligheid spelen de eerste viool. Daarmee groeit wellicht het exportproduct van de BV Nederland, echter worden we in eigen land niet beter gepruimd. Dit is niet toekomstbestendig. Luister beter naar de maatschappelijke tendensen. Maatschappelijke thema’s als Gezonde Voeding (voedingswaarde!, obesitas, diabetes), Verspilling, Vergrijzing vormen een innovatiespiegel voor AgroFood. Ook in het buitenland. Buitenlandse metropolen stellen de komende decennia exact dezelfde vragen als waar wij nu in de voedseltransitie mee te maken krijgen. De BV Nederland kan zich beter daar op richten: Nederland als een integrale visie, als integrale oplossing. Als een Sustainable Urban Delta en als dé voorbeelddelta voor alle grote steden. Wij dealen hier al eeuwen mee. Zijn dus ruimschoots ervaringsdeskundig. Wij hebben dit al 400 jaar en laten dit opnieuw zien aan metropolen tijdens Floriade Almere 2022. En ja de wereld wil dit hebben. Zeker als je weet dat er mondiaal elke dag 180.000 mensen definitief migreren naar de stad. Op zoek naar meer welvaart, welzijn en voorspoed. De komende 25 jaar ontstaat er als je dat optelt elk kwartaal een stad van 10 miljoen inwoners aan het eind van een rivier in een lagere delta tegen de zee aan. Nederland kan hier wereldwijd een voorbeeldrol spelen, door holistisch te kijken naar Gezond Innovatief Duurzaam en Sociaal voedsel, logistiek, water, energie, creativiteit. Dat betekent dat we veel cross-sectoraler moeten denken.

3. Focus op ‘Veel klein gaan en weinig groot’. Stoppen dus met het verkokerd Topsectorenbeleid waar naast veel (fundamenteel) onderzoek te weinig ondernemerschap en conversie uit komt. Kennisinstellingen en multinationals vragen naar ‘Hoe meer innovatie te laten kick-starten’ is een klassieke fout. Daar gaat geen banen- of nieuwe bedrijvenmotor van draaien. Als je doet wat je deed dan krijg je wat je kreeg. Grand designs werken niet. Multinationals zien dat zelf ook steeds meer in. Verkeerde aannames obv oud denken nekt de innovatie. Zij starten nu buitenboord-motoren voor innovatie. Veel innovatie komt immers van Willy Wortels, slimme snelle gemotiveerde nieuwe allianties, MKB ondernemers en durfal-makers die klooien in schuurtjes. Kipster. als voorbeeld: een nieuwe alliantie van een boer, een lector, een nummer 1 in de duurzame 100 en een marketeer.

Veel klein gaan en niet groot dus; Een land zonder maakindustrie heeft geen innovatiepotentieel. Veel minder fundamenteel onderzoek en veel meer praktijkonderzoek: budgetten voor echt onafhankelijk onderzoek over voeding en gezondheidsonderzoek zijn er niet. Onderzoek naar groente en fruit consumptie of naar de effecten van inhoudsstoffen drogen op of zijn onbetaalbaar.

4. Focus op meer diversiteit. Veelkleurigheid brengen in onze sectoren. Diversiteit is het beste dat de verschillende sectoren kan overkomen. Ik geloof persoonlijk in een zee van niches rondom een eiland van bulk. Niks mis met bulk als je er maar wel overwogen voor kiest. En ja: het middenstuk verdwijnt.
5. Focus op oprechte transparantie. Dwing elke sector om open te communiceren met de consument. Veranderend media landschap maakt ‘duiken’ geen optie meer. Een burger moet gewoonweg kunnen weten wat hij eet en wat alle consequenties zijn van het opeten van een product (op gezondheid, op de omgeving). Hulde voor True Price initiatieven van nr. 1 in de Trouw Duurzame 100 Volkert Engelsman van Eosta, Ekoplaza en Rabobank Foundation. Eten stop je in je mond en dus is vertrouwen essentieel. Er zijn talloze redenen waarom je je eten niet zou hoeven te vertrouwen. Elke sector, die niet zich niet actief openstelt, staat 1-0 achter. Elke declaratie, welke consumenten niet begrijpen, is onacceptabel. Elke stal of fabriek, waar externen geen inkijk in kunnen hebben, gaat mis.

Hoe transparant worden? Dat is niet 123 geregeld, maar er zijn sectoren die het voorbeeld geven (Nespresso, PostNL “waar is mijn pakketje”). Best practises in transparantie moet je met een lampje zoeken in de agrofood sector. Albert Heijn – Good Farming Star Vion en Campina open dagen. Kipster en  Friesland Campina zijn witte raven.

Beste Carola, door je ambitie te tonen ben je al halfweg. Maar ik lees geen ambitie. De doelen van dit kabinet zijn weinig verheffend. Hoe anders steekt dit af ten opzichte van de Voedseltop eerder dit jaar waar (ex)-ministers het volmondig eens waren:  ‘Nederland moet tussen 2022 en 2027 dé koploper zijn in veilige gezonde voeding en een duurzame land- en tuinbouw.’’

Carola, ben Duidelijk, Streng en Betrouwbaar. Pak de ruimte en het denkwit die het Regeerakkoord biedt en kom met GIDS met een fasering naar een NationaalDeltaPlan transitie agrofood. Toon ambitie! The Dutch did it again: NL GIDSland.

Roger Engelberts
Lector Ondernemerschap HAS Hogeschool ‘s-Hertogenbosch